وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعیان در عصر امام موسی کاظم (ع) (148-183 ه.ق)

عصری که امام کاظم ع میزیست از چند جهت مهم بود. 1. مواجهه با فرقههای درون گروهی همچون اسماعیلیه، فطحیه، زیدیه2. مواجهه با خلافت عباسی که خود وابستگی به پیامبر اکرم ص داشته و از بنی هاشم به حساب میآمدند و در میان مردم از مقبولیت بیشتری نسبت به خاندان بنی امیه بر خوردار بودند. امام کاظم ع و شیعیان امامی توانستند در متن جامعه ، چه نفوذ به لایه های حکومتی و چه مواجه منفی و مخالفت آشکارا با حکومت به حیات سیاسی خود ادامه دهند و تا حدودی مذهب شیعه امامی را در دیگر مناطق اسلامی با تشکیل سازمان وکالت و فرستادن نقبا و ابواب به این مناطق گسترش دهند. در زمینه سیاسی دیگر شیعیان همچون زیدیه با قیامهای متعدد تا حد بسیاری خلافت عباسی را دچار مشکل کردند که تشیع امامی در هیچ یک از این قیامها شرکت نکردند. شیعیان اسماعیلی وفطحیه که در ابتدای تشکیل فرقه خود بودند تا حدودی مشکلاتی را برای امام کاظم و امامیه پدید آوردند که با هدایت امام کاظم و دوری وی از آنان امامیه راه میانه را پیموده و توانستند خود را از گزند خلافت عباسی برهانند. در قسمت وکالت ، امام کاظم با تشکیل و تقویت سازمان وکالت توانستند به صورت یک سازمان منظم این تشکیلات را در آورده و برای رفع احتیاجات شیعیان از آن استفاده نمایند. شاگردان امام کاظم در این دوره بسیار فعال بودند عده ای از آنان به مبارزه آشکار پرداخته و عده ای دیگر نیز به مخالفت پنهانی و عده ای با نفوذ در دستگاه خلافت، به شیعیان و امام یاری و کمک رساندند. گستره جغرافیایی شیعیان را میتوان از وکلای امام و فرستادگان امام فهمید که بیشتر در ناحیه شرقی جهان اسلام گسترده شده بودند. این نوشتار در چهار فصل و به روش کتابخانهای و با بررسی و استفاده از منابع موجود به صورت توصیفی وتحلیلی تدوین یافته است.